Correspondance

La reconduction photographique consiste à faire une reprise de vue conforme à une photographie antérieure, en respectant le plus précisément possible le point de vue d'origine, le cadrage et les autres paramètres tels que la saison, la lumière, la focale... Ce protocole spécifiquement photographique, applicable à tous types d'environnements, est un moyen d'améliorer la perception de lieux supposés familiers - ici les paysages urbains bruxellois - et d'accéder aux phénomènes complexes, parfois spectaculaires, parfois discrets, qui les modifient sans cesse. Ce travail de rephotographie est curiosité, compréhension par le regard et non un choix a priori nostalgique pour un monde perdu.

Suivant l'ampleur des transformations urbaines, l'oeil retient d'abord ce qui n'a pas changé puis s'attache dans un deuxième temps à trouver les indices du passage du temps ou, au contraire, cherche dans un paysage entièrement renouvelé quelque bouée à laquelle se raccrocher. Au-delà du caractère plaisant de ce «jeu des 7 erreurs», cette confrontation du passé et du présent révèle une histoire de la ville qui ne plaide pas toujours en faveur des pratiques contemporaines. Pourtant, l'image avant/après qui en résulte n'est pas la juxtaposition de deux mondes antagonistes mais celle de deux moments de l'existence d'un même «organisme» urbain avec ses événements, ses immeubles, ses chantiers, ses véhicules, ses passants, sa lumière. Tout cela est destiné à changer, se transformer, exister, apparaître ou disparaître.

Sur plus de 1600 cartes postales scannées de Bruxelles et ses 19 communes, couvrant une période de 1890 à 1928, 300 ont été sélectionnées et reconduites photographiquement : d'abord sur des critères de qualité photographique, ensuite pour l'intérêt documentaire. Ces «couples» d'images font maintenant partie des collections des Archives de la Ville de Bruxelles.

Cet ouvrage reprend 65 couples présentés dans un ordre aléatoire, sans logique de classement par communes ou thématiques mais dans la diversité des choix que Gilbert Fastenaekens a opéré : quelques fois pour la qualité de la photo, d'autre fois pour un détail, une incongruité, une surprise... mais toutes soumises au protocole photographique qui régit ce travail.

Herfotografie houdt in dat een nieuwe opname gemaakt wordt die correspondeert met een oudere foto, waarbij het originele gezichtspunt, de camerainstelling en andere parameters zoals het seizoen, het licht, de brandpuntsafstand ... zo veel mogelijk gerespecteerd worden. Dit protocol, typisch voor de fotografie en toepasbaar op alle omgevingen, is een manier om bewuster te kijken naar 'vertrouwde' locaties - in dit geval de Brusselse landschappen - en vat te krijgen op complexe, soms spectaculaire, soms onopvallende verschijnselen die ze voortdurend veranderen. Bij herfotografie gaat het om nieuwsgierigheid, begrijpen door te kijken, en niet om een a priori nostalgische keuze voor een verdwenen wereld.

Afhankelijk van de veranderingen in de stad houdt ons oog eerst datgene vast wat niet gewijzigd is. Pas in tweede instantie gaat het op zoek naar sporen van vroeger of integendeel, waar het om een volledig vernieuwd landschap gaat, naar een herkenningspunt om zich aan vast te klampen. Deze confrontatie van het verleden met het heden is meer dan zomaar een spelletje 'zoek de 7 fouten', ze toont ons een geschiedenis van de stad die niet altijd in het voordeel uitvalt van de hedendaagse praktijken. Toch is het beeld voor/na dat eruit voortvloeit geen vergelijking van twee tegenstrijdige werelden maar van twee bestaansmomenten van eenzelfde stedelijk 'organisme' met zijn wederwaardigheden, zijn gebouwen, zijn bouwterreinen, zijn voertuigen, zijn voorbijgangers, zijn licht. Dit alles is van nature bestemd om te veranderen, te leven, te verschijnen of te verdwijnen.

Uit meer dan 1600 gescande postkaarten van Brussel en zijn 19 gemeenten, die de periode van 1890 tot 1928 beslaan, werden er 300 geselecteerd en geherfotografeerd. Het eerste criterium bij deze selectie was de fotografische kwaliteit, het tweede de documentaire waarde. Deze 'koppels' afbeeldingen behoren vandaag tot de collectie van het Archief van de Stad Brussel.

Dit werk bevat 65 van die koppels, opgenomen in een willekeurige volgorde, zonder enige logische ordening volgens gemeente of thema. Ze weerspiegelen wel de diverse criteria die Gilbert Fastenaekens hanteerde: soms was dat de kwaliteit van de foto, soms een detail, een onregelmatigheid, een verrassing ... maar alle volgen ze het fotografische protocol dat aan de grondslag ligt van deze opdracht.